Zeki Velidi Togan Başkurdistan’da dünyaya gelmiştir. Türk bilim hayatının devlerinden olan Togan tam bir Türklük aşığı idi.

Kazan’da Kasimiye medresesinde Türk tarih ve Arap edebiyatı dersleri verdi. İlk eserini 20 yaşındayken “Türk kavimlerinde dört mısralı şarkılar” adıyla yayınladı. Yaptığı etnografik araştırmalarda Fergana’da “Kutadgu Bilig’in” bir nüshasını buldu. Ufa’da tarih öğretmenliği yaptı. Moskova parlamentosu olan Duma ‘da, Ufa ili müslümanlarının temsilcisi olarak siyasi hayata atıldı. Bir yandan da yazıları ve yayınları ile Türklük aleminde birlik bilincini uyandırmaya çalıştı. 1917 Bolşevik ihtilali’nden sonra, dönemin karışıklığından yararlanarak Rusya’daki Türk topluluklarına bağımsızlık kazandırma çalışmalarına katıldı.Kurulan Başkurdistan Devleti’nin Cumhurbaşkanı oldu. Bolşeviklerin Türk yurtlarını yeniden istilaya başlaması üzerine halkı ile birlikte Ruslara karşı silahlı mücadeleye girişti. Fakat güç dengesizliği yüzünden mücadelede yenik düştü ve Başkurdistan yeniden Rus esareti altına girdi. Bunun üzerine yurdunu terk etmek zorunda kaldı ve Paris’e oradan da Berlin’e gitti. Daha sonra Türkiye’ye gelerek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde emekli oluncaya kadar “hocaların hocası” olarak görev yaptı.

Zeki Velidi Togan , tarih bilimi alanının tartışmasız yetkilelerinden biri idi. 1932 yılında toplanan I. Türk Tarihi Kongresi’nce benimsenen, bilim anlayışı ile bağdaşır bulmadığı tarih tezine şidddetle karşı çıkmış, o yüzden yedi yıl Türkiya’den ayrı kalmak zorunda kalmıştı.

İşte böylesine bir insan – Ordinaryus Profesör Zeki Velidi Togan- 1944 “Irkçılık-Turancılık” davasında yargılanacak ve zindanlara atılacaktır.

Atsız’ın kaleminden Zeki Velidi Togan

Zeki Velidi Togan daha pek genç yaşında tarihe milli bir düşünce ile atılmış ve maceralı geçen hayatında tarihçiliğe hiç ara vermemiştir. Bu konudaki hususi kabiliyetinin ve çok dil bilmeninverdiği imkanlarla büyük bir müverrih olmuş, tarihçi olmak için gereken yardımcı ilimlerde de aynı hizaya gelmeyi başarmıştır. Büyük tarihçi olmanın şartlarından biri tarihi olaylara iyice nüfuz edebilmek, kaynaklardaki gerçek ve yanlış payını iyi hesaplamak, hadiselerin daha önceki vakalarla bağlantısını iyi tahmin etmektir. Büyük tarihçi destan ve menkıbelerden de tarihi hakikatler çıkarmasını bilen adamdır. Zeki Velidi Togan 60yılı aşan tarihçiliği sırasında bu vasıfları kazanmıştı.

Onun için ilmi değeri bütün dünyaca kabul olunan Türk profesörüdür diyebiliriz. Kendisine Amerika, İngiltere, Almanya, Hindistan, Pakistan ve galiba Japonya’dan kürsü teklif edilmişti ki bu mazhariyete eren başka hiçbir Türk profesörü yoktur.

Bir yanıt yazın

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Post comment