Semerkant, Özbekistan’ın ikinci büyük şehri ve aynı adlı ilin merkezi olan tarihi Türk kentidir. Özbekistan’ın güney kesiminde yer almaktadır. Biruni ve Kaşgarlı Mahmud’a göre kentin adı “bol kent” anlamına gelen “Semizkent”ten  gelmektedir. Bazı görüşlere göre de  Farsça kaya anlamına gelen “asmara” ile “kent” sözcüğünün birleşmesiyle oluşmuştur.

Tarihçe
Semerkant, tarihin ilk şehirlerinden biridir. M.Ö. 700’lü yıllarda Ahamenid egemenliğinde kalan şehir, M.Ö. 4. asırda Sogdyana’nın başkentiydi. Kentin bu dönemde Yunan kaynaklarındaki adı  Marahanda olarak geçmektedir. M.Ö. 329′da Büyük İskender tarafından alınan Semerkant,  6. Yüzyıl boyunca  Türk Yabguların etkisi altındadır. 712 yılında İslam Devleti tarafından ele geçirilen kent, bu tarihten itibaren İslam’ın Orta Asya’daki merkezi olmuştur.  819 yılında ise kenti Halife Memun tarafından Samanoğulları’na verilmiştir. Bu dönem içerisinde kent Çinlilerden öğrenilen teknik sayesinde önemli bir kağıt yapım merkezi haline gelmiştir. Daha sonra Karahanlılar ve Selçuklular tarafından fethedilen kent, 1220 yılında Harzemşah egemenliğine geçmiştir. Bu dönemde Moğollar tarafından ele geçirilen şehir, büyük zarar görmüştür. 1363 yılında ise Timur Gürkan tarafından Timurlu Devletinin başkenti ilan edilmiştir. Timur Han döneminde bölgesinin ve dünyanın en önemli kültürel ,siyasi ve iktisadi merkezlerinden biri olan kent, 1500 yılında Özbek  daha sonra da Buhara Hanlığı egemenliğine geçmiş ve 1700’lü yıllarda bu özelliklerini kaybetmeye başlamıştır. 1868 yılında Ruslar tarafından işgal edilen şehir, 1887 yılında Rus Çarlığının bir il merkezi haline gelmiştir. 1924 ile 1930 yılları arasında ise Özbekistan SSC’nin başkentliğini yapmış, Sovyetlerin dağılmasıyla ise bağımsız Özbekistan’ın bir şehri olmuştur.
14. yüzyılda “Timur Rönesansı”nı yaşayan şehirde Uluğ Bey tarafından kurulan ilm-i nücum okulunda Ali Kuşçu, Gıyaseddin Cemşid Kaşi, Kadızade Rumi gibi dünyaca tanınmış büyük âlimler yetişmiştir. Ayrıca İslam bilgini ve filozofu Ebu Mansur Maturidi, Semerkantlıdır.

Coğrafi Özellikleri
Semerkant şehri 39°39′15″ Kuzey ,66°57′35″ Doğu ‘ da 16.400 kilometrekarelik bir alan üzerine kurulmuştur. Kurulduğu alan Taşkent’in güneybatısındaki Zerefşan Vahası’dır. Deniz seviyesinden ortalama 702 m yükseklikte bulunan Astana 3. Saat diliminde yer almaktadır.

İklim
Semerkant, yarı-kurak karasal iklimin etkisi altındadır.  Yağışlı ve soğuk kışlar yaşayan şehirde sıcaklık -0 °C’nin altına nadiren düşmektedir. Bununla birlikte yazlar sıcak ve kurak geçer.  Yazlar ise normal sıcaklıklarda geçer.En sıcak ay ortalama 26°C ile Temmuz iken en soğuk ay ortalama 1 °C ile Ocaktır.

Nüfus Bilgileri
2008 yılı verilerine göre şehrin nüfusu 708.000 kişidir. Kilometrekareye düşen insan sayısı ise 43’tür. 1999 yılında sadece 362.300 olan nüfus, hızlı bir şekilde artmış ve günümüzdeki sayıya ulaşmıştır.
Semerkant nüfusunun çok büyük bir çoğunluğu Özbek’tir. Bunun haricinde  Tacik, Rus, Ukraynalı, Azeri, Ermeni, Koreli, Beyaz Rus, Tatar, Ahıska Türkleri gibi farklı gruplar kentte yaşamaktadır.

Şehrin Genel Görünümü
Semerkant, yüzyıllar boyunca medeniyetlerin merkezi olması sebebiyle mimari açıdan oldukça zengindir. Kent, tipik bir Türk-İslam şehridir.Semerkant, camiler ve mescitler, tekke ve hangahlar, medrese ve rasathaneler, kervansaray ve çeşmeler, türbe ve ziyaretgâhlar, tarihi mağaralar açısından oldukça zengin bir kent. Adı Turan hakanı Alp Er Tunga’ya İranlılar tarafından verilen isimden gelen Efrasiyap Tepesi, Timur Han’ın türbesi, Timur Han’ın eşi adına yaptırdığı Bibi Hanım Camii, sahabeden bir zatın kabrinin bulunduğu Şahı Zindan Türbesi bunların en önemlileridir. Eski Semerkant’ın merkezi olan Registan Meydanı ve paleolitik dönemden itibaren bölge tarihini gözler önüne seren şehir müzesi de mühim mimari yapılardandır.  Tarihi açıdan böylesine zengin olan kent, 2001 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne de alınmıştır.
Kent, 19. yüzyılın ortasında Ruslar tarafından bombalandığı dönemde yapıların çoğunun yıkılmasına rağmen özellikle geçtiğimiz on beş yıl içerisinde çok restorasyon çalışmalarına hız verilmiş ve şehir eski tarihi görünümüne kavuşturulmaya çalışılmaktadır.

Ekonomi
Semerkant, sanayi açısından oldukça gelişmiş bir durumdadır. Çırıçırcılık, ipek kumaş sanayi, konservecilik, sigara sanayi, otomotiv ve sinem cihazları imalatı kentteki önemli iş kollarındandır. Ayrıca tarım ve ticaret de kent ekonomisine önemli katkılarda bulunmaktadır.

Kardeş şehirler
İstanbul, Türkiye
İzmir, Türkiye
Buhara, Özbekistan
Hive, Özbekistan
Belh, Güney Türkistan
Merv, Türkmenistan
Nişabur, İran
Cusco, Peru
Lviv, Ukrayna
Olympia Washington, ABD

Bir yanıt yazın

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Post comment